Mohon tunggu...
Pascasarjana IAT UIN SATU
Pascasarjana IAT UIN SATU Mohon Tunggu... Lainnya - Admin

Memuat berbagai tulisan, sarana memperkenalkan dan melestarikan karya ulama dan lainnya

Selanjutnya

Tutup

Book

Karateristik Tafsir Al-Huda, Tafsir Quran Basa Jawi Karya Brigjend (Purn.) Drs. H. Bakri Syahid

27 Mei 2024   12:36 Diperbarui: 27 Mei 2024   13:44 163
+
Laporkan Konten
Laporkan Akun
Kompasiana adalah platform blog. Konten ini menjadi tanggung jawab bloger dan tidak mewakili pandangan redaksi Kompas.
Lihat foto
Bagikan ide kreativitasmu dalam bentuk konten di Kompasiana | Sumber gambar: Freepik

9 Neny Muthiatul awwaliyyah, Studi Tafsir Nusantara: Tafsir al-Huda, Tafsir Qur'an Basa Jawa Karya Jend. Purn. Drs. H. Bakri Syahid al-Yogjawy, Jurnal Nun, ( Vol. 7, No. 1 2021), hal. 127-129. kitab-kitab tafsir dan literatur yang beliau baca. Selain itu dunia politik dan kemiliteran beliau juga menjadi pengaruh besar dalam gagasan dalam tafsirnya.

Metode Kepenulisan dan Corak Tafsir

Tafsir al-Huda bisa di kategorikan dalam tafsir dengan metode gabungan Ijmali dan Tahlili. Karena Bakri Syahid menjelaskan beberapa ayat secara global dan singkat, dan terkadang menjelaskan dengan rinci di beberapa ayat yang lain.11 Metode ijmali dalam tafsir al-Huda sering kita temukan dalam penjelasan ayat yang tidak lebih dari dua baris, dan di awali dengan kata-kata penjelas, seperti: maksudipun.. inggih punika.. artosipun... kadosta... dan tegesipun.

Contoh pada surat ali Imran ayat 17 terjemah Departemen Agama: "(Yaitu) orang-orang yang sabar, yang benar, yang tetap taat, yang menafkahkan hartanya (di jalan Allah), dan yang memohon ampun di waktu sahur". Dalam tafsir al-Huda beliau menjelaskan mengenai surat ali Imran ayat 17, "yaiku wong-wong kang padha sabar, padha temen, padha sungkem ngabekti, padha gelem darma la nana ing wektu sahur lingsir wengi padha nyuwun pangapura." Dan di akhir terjemahan ayat tersebut, Bakri menuliskan catatan kaki tentang arti waktu sahur tersebut "wakdal sahur menika ngajengaken subuh kirang langkung 30 menit, dene imsak kirang 10 menit"

Dalam metode Tahlili ditemukan saat Bakri Syahid menjelaskan suatu ayat dengan panjang lebar dan mencakup berbagai aspek. Contoh dalam surat Taha ayat 131 beliau menjelaskan:12 "Suraosipun ayat punika estunipun sampun cetha gamblang, kados ingkang sampun kaweco ing ayat 88 surah al Hijr. Aslining kadadosan sabab musababipun tumuruning ayat punika kagem gegebangipun kanjeng nabi Muhammad SAW ngasto leadership ing ummatipun ingkang dipun trisnani, katitik saking agenging lelabuhanipun sarta kaikhlasanipun ambudidaya supados ummatipun manggih karaharja ing donya serta makmur nampi nikmat ing akheratipun. Kapemimpinan Rasulullah s.a.w prayogi saget katuladha ing para pemimpin bangsa serta para ulama-ipun. Inggih punika gesangipun sarwa leres, resik, bares lan beres! Tegesipun: boten kengsing sembrono utawa ugal-ugalan, lan boten kenging culika utawi edan-edanan, punapa dene boten kenging umuk tuwin oncoroncoran. Balik kedah khusyu' tunduk dhumateng gusti Allah, andhap ashor, lembah manah, welas asih dhateng sasamining titah, langkung langkung ingkang sami dados pimpinan dhateng wewengkanipun. Awit inggih para panjenenganipun wau, ingkang badhe sami dados panutan utawi gurunipun!

Menggah badhe pikantukipun hasil/sukses Kanjeng Nabi s.a.w utawi titiyang dados pemimpin ingkang saestu wau, dene ngantos dipun lampahi karaya-raya purun sami ngrekaos utawi sengsara, punika wonten ngarsanipun Gusti Allah badhe angsal ganjaran ingkang sakalangkung ageng lan derajat ingkang luhur sarta karenan dening Allah Pangeran ingkang Maha Agung. Lan wonten ing gesangipun bebrayan ing donya, badhe saged pikantuk seneng utawi lega, margi rumaos sampun ludhang sampun saged ngeberaken utawi ambage kalangkungan paparinging Pangeran, ingkang minangka dados titipan, sami ugi pangkat, semat, ilmu, lan kawibawan. Utawi badhe saged kraos marem utawi bingah, jalaran rumaos sampun saged netepi utawi nyekapi kuwajibanipun, ingkang dados kautamaning gesang wonten ing alam Donya punika.

Kados makaten menggah badhe angsal-angsalanipun para Andika Nabi utawi titiyang dados Pemimpin ingkang sejati. Ingkang makaten wau tumrap tiyang ingkang kadunungan budi luhur, watak utami lan pakerti mulya, punika satunggaling kanimatan ingkang ageng tur awis sanget reginipun. Dene tumrapipun tiyang ingkang taksih asor budinipun, nistha watakipun, lan ina pakertinipun, kanimatan kados makaten wau saged ugi boten wonten ajinipun, boten saged dados pangangen-angenipun utawi pangajeng-ajengipun lan boten saged dados kasenengan utawi kamaremanipun. Ananging ingkang dipun maremi namung bandha Donya ingkang cetha wujudipun lan genah petanganipun. Pramila saupami tiyang wau saged dados Pemimpin, sampun tamtu inggih namung prakawis bandha punika ingkang dados rembag tuwin ner-neranipun ingkang penting. Lah gek kados pundi menggah badhe kadadosanipun? Saking punika, mirid pamanggihipun Imam Ghazali, ulama punika wonten werni kalih Ulama-Donya (Ulama-murka) lan Ulama-Akherat (Ulama ikhlas), dados ing zaman-modern,

zaman pemimpin demokratis, logis Pemimpin punika inggih warni kalih: Pemimpin-Donya (Pemimpinmurka) lan Pemimpin Akherat (Pemimpin ikhlas karena Allah). Rehning Ulama-Donya wau dipun parabi Ulama Su (Ulama-awon), logis samesthinipun. Pemimpin Akhirat inggih makaten ugi boten beda! Manawi fungsi lan kawibawan Pemimpin Donya wau kita perinci malih, lajeng dados kalih malih: Pemimpin politik lan Pemimpin Tekhnokrat, pramila manawi para sutrisna badhe menggalih njlimet malih kula aturi maos buku "Man and Society"karyanipun Karl Manheim, ing antawisipun suka analisa bilih kangge ikhtiyar medal saking Krisis Kabudayan zaman punika, kita kedah damel planning Ekonomi lan Sosial ingkang mateng, mumpuni sadaya Bangsa, lan konstrektif.

Dados Pemimpin Ekonomi lan Pemimpin Sosial kedah sami tanggel jawabipun kados kasebat ing nginggil, sejajar tanggel jawabipun Pemimpin Donya (Pemimpin Politik, Pemimpin Ekonomi, Pemimpin Sosial, Pemimpin Kabudayan, Pemimpin Hankam) lan Pemimpin Agami (Ulama). Pramila kados pundi menggah saening pacak Pemimpin-pemimpin kasebat saged saiyeg saeka praya lan saeka kapti madhahi aspirasi Rakyat sarta nyukani inspirasi dhateng Rakyat!

Dalam menjelaskan ayat tersebut, beliau menjelaskan mengenai kepemimpinan secara mendetail. Beliau juga mengungkapkan salah satu kunci kesuksesan kepemimpinan Nabi Muhammad terletak pada keikhlasan dan kebaikan yang diupayakan oleh Nabi agar umatnya tidak terjerumus kedalam siksa api neraka. Oleh karenanya Bakri Syahid berharap agar setiap pemimpin bisa mencontoh teladan Nabi Muhammad dan tidak tergoda dengan kesenangan duniawi. Berdasarkan contoh penafsiran di atas, kiranya tafsir al-Huda termasuk tipe penafsiran yang banyak menggunakan penalaran dan ijtihad pengarang sesuai dengan pemahaman pengarang terhadap kandungan makna tersebut. Selain minimnya pencantuman riwayat yang berhubungan dengan ayat tersebut, penafsiran Bakri Syahid juga cenderung rasional. Maka dari itu, banyak peneliti yang menggolongkan tafsir ini termasuk tafsir bi al-ra'yi. Sedangkan berdasarkan corak tafsir al-Huda ini digolongkan dalam beberapa corak yaitu Corak ijtima'i (sosial-kemasyarakatan), Corak fiqhi dan Corak ilmi. Sedangkan kelebihan dan kekurangan dari kitab ini Kelebihan dalam tafsir al-huda ini yaitu menggunakan bahasa jwa latin yang terbilang cukup unik dari sekian karya tafsir lainnya yang pada umumnya menggunakan bahasa jawa dengan huruf pegon. Menggunakan pendekatan modern di beberapa penjelasan disertakan ilmu pengetahuan biologi, ilmu falak, astronomi dll. menggunakan metode global, ringkas dan jelas sehingga mudah untuk di pahami. Sedangkan kekurangan dari tafsir al-huda ini adalah ditulis dalam bahasa jawa halus yang eksklusif dan terbatas dalam segi pemahaman masyarakat. Kurangnya pencantuman riwayat-riwayat atau hadits yang berkaitan dengan suatu ayat. Pemikiran dan latar belakang tafsir ini banyak di pengaruhi oleh latar belakang penulis dari kalangan militer dan birokrasi pemerintahan.

Penulis: Suraya Choliza

HALAMAN :
  1. 1
  2. 2
  3. 3
Mohon tunggu...

Lihat Konten Book Selengkapnya
Lihat Book Selengkapnya
Beri Komentar
Berkomentarlah secara bijaksana dan bertanggung jawab. Komentar sepenuhnya menjadi tanggung jawab komentator seperti diatur dalam UU ITE

Belum ada komentar. Jadilah yang pertama untuk memberikan komentar!
LAPORKAN KONTEN
Alasan
Laporkan Konten
Laporkan Akun