(45) Wayah itu, ulun parahatan di dalam rumah. (di dalam rumah kada sama lawan di rumah)
(46) Inya tulak ka atas bukit. (ka atas bukit kada sama lawan di bukit)
(47) Kucing itu malumpat tumatan atas utu. (tumatan atas utu kada sama lawan tumatan utu)
Lamun rujukan numina 2 jalas, karana kundisi kalimat atawa situasi, parasa paripusisiunal kawa jua muncul tanpa numina 2. Cuntuh (48) wan (49) barikut masing-masing manampaiakan kundisi kalimat wan situasi nang jalas.
(48) a. Bubuhannya badudukan di luar rumah, sadangkan kami di dalam.
b. Parahatan bubuhannya bamupakat di dalam kamar, kami bahadangan di luar.
(49) a. Karana kakurangan kursi, sapalih dudukan di bawah.
b. Karana pintu muka tatutup, kami masukan tumatan balakang.
Barikut ini adalah parasa paripusisiunal nang kawa jua muncul tanpa numina 2 lamun kundisi kalimat atawa situasinya jalas: di muka, di pinggir, di samping, di tangah, ka muka, ka pinggir, ka samping, ka tangah, tumatan muka, tumatan pinggir, tumatan samping, wan tumatan tangah.
Ada jua parasa paripusisiunal nang manyaratakan munculnya numina 2 di samping numina 1 nang kaya cuntuh barikut: di antara …, ka antara …, tumatan antara …, di balik …, ka balik …, tumatan balik …, di parak …, wan ka parak ….
Bandingakan a wan b pada cuntuh barikut:
(50) a. Pulisi itu talihat di parak rapun jambu nang ada di rumah subalah.
b.*Pulisi itu talihat di parak.
(51) a. Pamain pilim itu bukah ka balik layar.
b.*Pamain pilim itu bukah ka balik.
(52) a. Bubuhannya baganaan di parak rumah sakit.
b.*Bubuhannya baganaan di parak.
Husus parihal tumatan parak, parasa paripusisi ini kada maharusakan munculnya numina 2. Misalnya:
(53) a. Kami malihat kajadian itu tumatan parak rumah.
b. Kami malihat kajadian itu tumatan parak.
Harus diparhatikan jua adanya kamungkinan pabidaan antara di wan di atas, di wan di dalam. Parasa di mija wan di atas mija kawa baarti sama, tagal di lamari wan di atas lamari baisi arti nang babida.
4 Paran Samantis Paripusisi
Paran samantis paripusisi dalam basa Banjar ialah gasan pananda (1) hubungan wadah, misalnya: di, ka, tumatan, hinggan, sampai, lawan, wan sampai; (2) hubungan panggasanan, misalnya: gasan, kapada, wan sagan; (3) hubungan pabandingan, misalnya: pada;(4) Hubungan kaumpatan, misalnya: lawan wan baimbai; (5) hubungan alat, misalnya: lawan; (6) hubungan palaku, misalnya: ulih; (7) hubungan waktu, misalnya: hinggan, sampai, wan tumatan; (8) hubungan kasamaan atawa kasasuaian, misalnya: kaya; (9) paran akibat, misalnya: sampai; (10) paran watas ahir, misalnya: sampai wan sampai ka; (11) sabagai pananda paran parihal, misalnya: manganai; (12) pananda hubungan paran asal, misalnya: tumatan, (13) pananda hubungan sabap, misalnya: lantaran, sabap, wan karana; wan (14) pananda hubungan milik, misalnya: tumatan.
Follow Instagram @kompasianacom juga Tiktok @kompasiana biar nggak ketinggalan event seru komunitas dan tips dapat cuan dari Kompasiana
Baca juga cerita inspiratif langsung dari smartphone kamu dengan bergabung di WhatsApp Channel Kompasiana di SINI