Al-Hallaj, HHM, TKW

Sunan Gunung Djati-Keur anu sok rajeun maca leuit ajaran tasaup mah ngaran al-Hallaj teh geus teu bireuk deui. Hiji supi nenggang taya babandingana anu rela nandangan pati demi bebela kana pamadegan anu dianggapna bener anu diwadahan ku istilah hulul tea. Hiji konsep anu nandeskeun aworna hubungan Pengeran jeung hambana.

Ceung sakaol mah dieksekusina al-Hallaj teh lain pedah ajaran-ajarana teuing, tapi lantaran alesan pulitis sok pedah al-Hallaj dalit jeung wong cilik (kaom koromithoh).

Malah inyana anu matwakeun haramna naek haji mun seg di wewengkon eta masih pabalatak jalma malarat. Padahal harita nagara jeung deuih dirojong ku kaom pukoha justru keur ngahagetkeun program haji anu pamustunganana mah pikeun ngaronjatkeun devisa.

Nya al-Hallaj pisan anu mupuhuan ngahudangkeun wawanen rahayat sangkan ngagugat hak-hakna anu ditandasa ku panguasa.Geus tangtu para pangagung harita gimir kana pangaruh al-Hallaj. Nya antukna nyieun reka perdaya. Nyangkalak ku cara nyebarkeun fitnah. Pajar teh al-Hallaj jalma sasab anu bisa ngabahayakeun akidah. Antukna, sakumaha anu geus pada apal, al-Hallaj dijagrageun ka pangadilan. Divonis ajarana mikung. Digantung di tengah alun-alun. Ngan Sibli, sobat dalitna harita anu bisa ngarampa sumerah jeung suka bungahna al-Hallaj mapag Pangeran anu dipicangcamna.

Nya al-Hallaj ieu anu di tanah Jawa mah ngajirim jadi Syekh Siti Jennar. Sarua anjeuna oge kudu ngalaman dicangkalak ku para wali. Ajaran manunggaling kawulo Gustina dianggap bisa ngabahayakeun patekadan jalma.

Di tatar Sunda mah anu ngahirib-hirib ka al-Hallaj teh nya taya lian Haji Hasan Mustapa (HHM) sakumaha kakobet tina sawatara guguritana. Ngan anjeuna mah nasibna hade henteu tepi ka kudu dijagrageun ka Pangadilan malah anjeuna nyalira anu kapapancenan jadi panghulu (hoofd) di wewengkon Bandung salami 23 taun. Malah lain wae panghulu di Bandung samemehna pernah jadi hoofd di Aceh salila dua taun direkomendasikeun ku sobatna Snouck Hurgronye anu harita jadi penasehat pamarentah Walanda dina widang kaagamaan.

Sok sanajan kitu loba masarakat anu teu satuhu nganggap HHM oge mikung. Anjeuna mah cekap nyanggem rehna elmuna can kataekan. Kiwari tacan arusum/Nepi kana pamake kami

Heulaanan kuring mundur deui Tacan tega ka barudak urang Basana serab pangilo Sapedah kula kitu Matak risi nu sisip budi Budi daya kula Geus tepi ka kitu Dongkap ka masyaallohna Kajen teuing hararemeng galih Moal matak doraka

Yu urang lenyepan sawatara implengan al-Hallah ngenaan hululna Gusti jeung hambana. Pokna: jisim abdi nu lumaku, indit bari mawa gusti, gusti nu miwarang kula, kulana indit walari, da mawa anu miwarangna, nepi ka mana mendi. Ka mana mendi ge kitu, can bijil wangsit nabi, hu innalloha maana, nya gusti bareng jeung abdi, karek enya jeung rasana, titi surti ati-ati.

Dina Aji Saka I no. 77 mah diserat, “Alloh mah euweuh, bongan aya dewek”. Malah apan dina hiji seratan mah mun teu ati-ati matak ginggiapeun anu macana. Saurna:

Nu matak ka-Adam-an ka-Alloh-an ka-Muhammad-an eta teh ceuk pangrasa anu boga rasa; lain Adam lain Muhammad lain Alloh ieu mah ceuk anu teu boga rasa. Bahasan di kamajajian; Alloh the Gustining Muhammad. Demi Muhammad Gustining Adam. Babasan di ka-hakekian: Adam Gustining Muhammad, demi Muhammad Gustining Alloh, tegesna Adam sembaheun Muhammad, Muhammad sembaheun Alloh.

Nu matak basa Annimarie Schimmel, ahli tasawup ti Jerman, dua taun katukang datang ka Indonesia nemrakeun pamanggih ceunah sababiyahna ku naon anjeuna henteu kataji pikeun naluntik tasawup di Nusantara sabab taya anu orisinil henteu pati bener. Buktina Haji Hasan Mustapa sakitu kreatipna mun dibandingkeun henteu eleh jeung pamanggih para supi ti wewengkon Arab.

Eta ceunah ajarana henteu ngajomantara, masalah namah lantaran pamanggihna dicarangkaan ku basa Sunda anu jadi basa indung basa rasana anu aweuhana henteu leuga jiga basa Arab. Dina sajabana geus aya panoong subjektip anu nyakompetdaunkeun Islam jeung Arab tepi ka Islam anu dumuk di luar wewengkon kultur Arab dianggap pariperal, teu asli, jeung tuturut munding. Hiji subjektipitas anu enas-enas namah nyasarkeun.

Tapi ketak panoong anu subjektip kitu teh jigana teu salah-salah teuing sok komo mun dihubungkeun jeung alam kiwari. Nya eyeuna pisan apan loba umat Islam anu leuwih wawuh jeung adat pangadatan urang Arab tibatan jeung budayana sorangan.

Di tatar Sunda kitu, pabalatak apan ormas jeung partei pulitik anu ngamumule budaya deungeun lat paho kana budayana sorangan. Atuh eta dina leubah Islamna, tina sajabana kurang mere omer kanu lian teh teu pati resepeun kana ajaran-ajaran samodel Hasan Mustapa kitu. Luewih kataji ku ajaran ulama anu ngadirikeun karajaan Saudi. Kaasup kataji ku realna tepi ka panglobana TKW oge apan ti lembur urang.***[ASEP SALAHUDIN]

Majalah Sunda MANGLE