Jadi, ditikel-tikelna pahala tina kahadéan nu ku urang dilakukeun téh bakal ngaleburkeun atawa ngagugurkeun kana kagoréngan (dosa) nu dilakukeun ku urang kalayan mutlak, kaasup kagoréngan (dosa) nu kaitanana reujeung hak-hak Alloh swt. Anapon kagoréngan (dosa) nu kaitanana reujeung hak-hak ka sasama, saperti ngambek, ghibah, ngadu-ngadu, mitnah, ngagunasika, maksa mirusa kana hak sasama, ngarugikeun ka nu lian, nandasa jeung sajabana. Maka éta teu bisa digugurkeun ku kahadéan nu dilakukeun saba’dana urang milampah éta kagoréngan. Kajaba, kudu ménta dihalalkeun atawa ménta dihampura ti jalma atawa sasama nu geus diganggu ku urang. Ogé nalika urang ménta dihalalkeun atawa ménta dihampura téh, urang kudu ngajelaskeun kana naon baé kagoréngan (dosa) nu geus dilakukeun ka manéhna.
Saterusna pesen nu katilu tina eusining Hadits di luhur téh nyaéta, “وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ ” (jeung prak campur gaul jeung manusa kalayan akhlak nu hadé). Imam An-Nawawy ra. Ngajelaskeun, yén maksud ieu Hadits téh nyaéta hiji lampah nu ngabeungkeut kahadéan ka sasama, bari nyinglar tina sagala lakulampah ngaraheutkeun boh jasmani kitu kénéh rohani sasama. Hadits ieu dipikuat ku dawuhan Kanjeng Nabi Muhammad saw. Nu diriwayatkeun ku Imam At-Tirmidzi anu sumpingna ieu Hadits ti Abu Hurairah ra.:
“Jalma anu iman nu sampurna imanna nyaéta nu panghadé-hadéna akhlakna, sedengkeun nu paling hadé (diantara nu hadé) nyaéta diantara anjeun nu kacida hadéna ka pamajikanana”.
Diriwayatkeun ogé dina hiji katerangan, yén pernah aya shohabat nu datang ka Rosululloh saw. Tuluy manéhna naros: “Ya Rosululloh ! uningakeun ka abdi, naon amalan nu paling utama ?” Rosululloh saw. Ngadawuh: “Akhlak nu hadé” (H.R. At-Tirmidzy, Abu Dawud, Ahmad, Abu Ya’la sareng Imam Al-Baihaqy). Nalika turun ayat :
خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ (ألأعراف: 7)
“Hampura baé maranéhna, jeung prak geura ajak (maranéhna) kana ngalampahkeun anu hadé, sarta geura balieurkeun ti jalma-jalma nu bodo”. (Al-A’raf :7)
Dina nafsirkeun ieu ayat Malaikat jibril nyarios ka Kanjeng Nabi saw.: ”Anjeun kudu ngahampura ka jalma nu geus nganiaya (ngadzolim) ka anjeun, anjeun kudu nyambungkeun tali duduluran (silaturrahim) ka jalma nu mutuskeun tali silaturahim ka anjeun, sarta kudu daék méré mawéh ka jalma nu tara daék méré mawéh ka anjeun”.
Ku hal ieu jelas, naon sabab Kanjeng Nabi saw. Marentahkeun ka urang sadaya kudu mibanda akhlak nu hadé ka sasama. Sabab, di balik akhlak nu hadé éta aya fadilah (kautamaan) pikeun jalma nu mibandana. Ku kituna payus Rosululloh saw. di paparin pujian ku Alloh swt langsung, ku Dawuhanana:
وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ (ألقلم: 4)
“Jeung saéstuna bener-bener (dina diri anjeun Muhammad) mibanda akhlak nu agung” (Al-Qolam:4).
Jadi ringkesna, yen tilu hal nu kudu ku urang dilakukeun dina raraga urang ngeundeuk-ngeundeuk karidhoan Alloh swt. Nu kahiji, taqwa ka Alloh, nu kadua nuturkeun kalakuan teu hadé ku kalakukan hadé, jeung nu katilu ngahias diri ku akhlak nu hadé dina raraga urang hirup kumuh jeung sasama.
