Pemilihan presiden (Pilpres) sok barobah kaayaan momen krusial haturan Indonesia. Di mulih gegap gempita pesta demokrasi,bayang-bayang polarisasi pulitik sok ngajungjurigan. Tatu lami anu ngangah,siap terkoyak balik ku beda pilihan sarta narasi pulitik anu meupeus palih
Polarisasi pulitik kawas peso bermata dua. Di hiji sisi,manehna mencerminkeun dinamika demokrasi anu damang,di manten beda pamadegan sarta ideologi diwujudkeun dina kontestasi pulitik. Di sisi sanes,polarisasi anu kaleuleuwihan iasa mereduksi demokrasi barobah kaayaan pertarungan " kaum urang " versus " kaum maranehanana " ,memicu permusuhan sarta intoleransi.
Sajarah Pilpres di Indonesia barobah kaayaan saksi pego fenomena ieu. Pilpres 2014 sarta 2019 barobah kaayaan conto tela kumaha polarisasi pulitik ngawarnaan kontestasi pulitik. Beda pilihan pulitik ngajanggelek barobah kaayaan gurat pemisah anu jengker,nganteurkeun balarea dina kubunya sewang-sewang.
Media sosial barobah kaayaan medan perang anyar,di manten hoaks,ujaran kebencian,sarta propaganda pulitik berseliweran,memperparah polarisasi sarta memicu perselisihan. Narasi " urang vs maranehanana " dipelakkeun,memicu demonisasi sarta dehumanisasi ka jumplukan lawan.
Akibat polarisasi pulitik tak ngan kawates dina perpecahan di balarea. Kapercayaan ka institusi demokrasi tergerus,digantikeun ku rasa sinisme sarta apatisme. Polarisasi pulitik oge ngahalangan proses deliberasi sarta konsensus,nganteurkeun bangsa dina kebuntuan pulitik.
Sababaraha faktor anu matak bisa lumangsung na polarisasi pulitik di Indonesia antawis lain:
Media sosial: Media sosial meamengkeun peran peryogi dina nyorong polarisasi pulitik,margi kersa nyorong informasi anu henteu leres sarta mempromosikeun pendekatan anu polarisasi.
Netralitas aparatur sipil nagara
(ASN): Netralitas ASN barobah kaayaan faktor peryogi,margi ASN anu henteu netral iasa mangaruhan kenging pemilu.
Pulitik identitas: Pulitik identitas oge barobah kaayaan faktor peryogi dina polarisasi pulitik,margi balarea Indonesia ngabogaan sagala rupa identitas sepertos etnis,ageman,sarta kelas sosial.
Usaha pencegahan polarisasi pulitik merlukeun lengkah-lengkah strategis ti sagala rupa pihak,antawis lain:
Kawijakan sarta laku-lampah anu langkung programatik ti para kandidat: Para calon dipambrih mengedepankeun program sarta visi misi anu konkrit,sarta menghindari pulitik identitas sarta ujaran kebencian.
Pengawasan anu efektif ti Awak Pangawas Pemilihan Umum (Bawaslu): Bawaslu peryogi ngalakukeun pengawasan anu heureut ka palanggaran pemilu,kaasup ujaran kebencian sarta hoaks.
Atikan pulitik haturan masyarakat: Kanaekan literasi pulitik balarea ngaliwatan atikan sarta edukasi iasa ngabantuan maranehanana dina nyurtian isu-isu pulitik sacara langkung kritis sarta rasional.
Dialog sarta toleransi jajap kelompok: Diperlukeun usaha haturan ngawangun dialog sarta toleransi jajap jumplukan balarea anu benten,guna meredam ketegangan sarta ngawangun balik rasa persatuan.
Polarisasi pulitik mangrupa anceman tela haturan demokrasi Indonesia. Usaha pencegahan sarta penanggulangannya merlukeun komitmen sarta kerjasama ti sadaya pihak,mimiti ti para elit pulitik,nu ngayakeun pemilu,dugi balarea lega. Ngan kalawan mengedepankeun persatuan sarta toleransi,Indonesia iasa menyelenggarakeun Pilpres 2024 anu tengtrem sarta demokratis.
ᮕᮨᮙᮤᮜᮤᮠᮔ᮪ ᮕᮢᮨᮞᮤᮓᮨᮔ᮪ (ᮕᮤᮜ᮪ᮕᮢᮨᮞ᮪) ᮞᮧᮊ᮪ ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮙᮧᮙᮨᮔ᮪ ᮊᮢᮥᮞᮤᮃᮜ᮪ ᮠᮒᮥᮛᮔ᮪ ᮄᮔ᮪ᮓᮧᮔᮨᮞᮤᮃ. ᮓᮤ ᮙᮥᮜᮤᮂ ᮌᮨᮌᮕ᮪ ᮌᮨᮙ᮪ᮕᮤᮒ ᮕᮨᮞ᮪ᮒ ᮓᮨᮙᮧᮊᮢᮞᮤ,ᮘᮚᮀ-ᮘᮚᮀ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮞᮧᮊ᮪ ᮍᮏᮥᮀᮏᮥᮛᮤᮌᮔ᮪. ᮒᮒᮥ ᮜᮙᮤ ᮃᮔᮥ ᮍᮍᮂ,ᮞᮤᮃᮕ᮪ ᮒᮨᮁᮊᮧᮚᮊ᮪ ᮘᮜᮤᮊ᮪ ᮊᮥ ᮘᮨᮓ ᮕᮤᮜᮤᮠᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮔᮛᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮃᮔᮥ ᮙᮩᮕᮩᮞ᮪ ᮕᮜᮤᮂ
ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮊᮝᮞ᮪ ᮕᮨᮞᮧ ᮘᮨᮁᮙᮒ ᮓᮥᮃ. ᮓᮤ ᮠᮤᮏᮤ ᮞᮤᮞᮤ,ᮙᮔᮨᮂᮔ ᮙᮨᮔ᮪ᮎᮨᮁᮙᮤᮔ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮓᮤᮔᮙᮤᮊ ᮓᮨᮙᮧᮊᮢᮞᮤ ᮃᮔᮥ ᮓᮙᮀ,ᮓᮤ ᮙᮔ᮪ᮒᮨᮔ᮪ ᮘᮨᮓ ᮕᮙᮓᮨᮌᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮄᮓᮨᮇᮜᮧᮌᮤ ᮓᮤᮝᮥᮏᮥᮓ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮓᮤᮔ ᮊᮧᮔ᮪ᮒᮨᮞ᮪ᮒᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪. ᮓᮤ ᮞᮤᮞᮤ ᮞᮔᮨᮞ᮪,ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮃᮔᮥ ᮊᮜᮩᮜᮩᮝᮤᮠᮔ᮪ ᮄᮃᮞ ᮙᮨᮛᮨᮓᮥᮊ᮪ᮞᮤ ᮓᮨᮙᮧᮊᮢᮞᮤ ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮕᮨᮁᮒᮛᮥᮍᮔ᮪ " ᮊᮅᮙ᮪ ᮅᮛᮀ " ᮗᮨᮁᮞᮥᮞ᮪ " ᮊᮅᮙ᮪ ᮙᮛᮔᮨᮠᮔᮔ " ,ᮙᮨᮙᮤᮎᮥ ᮕᮨᮁᮙᮥᮞᮥᮠᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮄᮔ᮪ᮒᮧᮜᮨᮛᮔ᮪ᮞᮤ.ᮞᮏᮛᮂ ᮕᮤᮜ᮪ᮕᮢᮨᮞ᮪ ᮓᮤ ᮄᮔ᮪ᮓᮧᮔᮨᮞᮤᮃ ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮞᮊ᮪ᮞᮤ ᮕᮨᮌᮧ ᮖᮨᮔᮧᮙᮨᮔ ᮄᮉ. ᮕᮤᮜ᮪ᮕᮢᮨᮞ᮪ |᮲᮰᮱᮴| ᮞᮁᮒ |᮲᮰᮱᮹| ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮎᮧᮔ᮪ᮒᮧ ᮒᮨᮜ ᮊᮥᮙᮠ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮍᮝᮁᮔᮃᮔ᮪ ᮊᮧᮔ᮪ᮒᮨᮞ᮪ᮒᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪. ᮘᮨᮓ ᮕᮤᮜᮤᮠᮔ᮪ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮍᮏᮀᮌᮨᮜᮨᮊ᮪ ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮌᮥᮛᮒ᮪ ᮕᮨᮙᮤᮞᮂ ᮃᮔᮥ ᮏᮨᮀᮊᮨᮁ,ᮍᮔ᮪ᮒᮩᮁᮊᮩᮔ᮪ ᮘᮜᮛᮨᮃ ᮓᮤᮔ ᮊᮥᮘᮥᮑ ᮞᮨᮝᮀ-ᮞᮨᮝᮀ.
ᮙᮨᮓᮤᮃ ᮞᮧᮞᮤᮃᮜ᮪ ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮙᮨᮓᮔ᮪ ᮕᮨᮛᮀ ᮃᮑᮁ,ᮓᮤ ᮙᮔ᮪ᮒᮨᮔ᮪ ᮠᮧᮃᮊ᮪ᮞ᮪,ᮅᮏᮛᮔ᮪ ᮊᮨᮘᮨᮔ᮪ᮎᮤᮃᮔ᮪,ᮞᮁᮒ ᮕᮢᮧᮕᮌᮔ᮪ᮓ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮘᮨᮁᮞᮨᮜᮤᮝᮨᮛᮔ᮪,ᮙᮨᮙ᮪ᮕᮨᮁᮕᮛᮂ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮞᮁᮒ ᮙᮨᮙᮤᮎᮥ ᮕᮨᮁᮞᮨᮜᮤᮞᮤᮠᮔ᮪. ᮔᮛᮞᮤ " ᮅᮛᮀ ᮗ᮪ᮞ᮪ ᮙᮛᮔᮨᮠᮔᮔ " ᮓᮤᮕᮨᮜᮊ᮪ᮊᮩᮔ᮪,ᮙᮨᮙᮤᮎᮥ ᮓᮨᮙᮧᮔᮤᮞᮞᮤ ᮞᮁᮒ ᮓᮨᮠᮥᮙᮔᮤᮞᮞᮤ ᮊ ᮏᮥᮙ᮪ᮕᮣᮥᮊᮔ᮪ ᮜᮝᮔ᮪.ᮃᮊᮤᮘᮒ᮪ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮒᮊ᮪ ᮍᮔ᮪ ᮊᮝᮒᮨᮞ᮪ ᮓᮤᮔ ᮕᮨᮁᮕᮨᮎᮠᮔ᮪ ᮓᮤ ᮘᮜᮛᮨᮃ. ᮊᮕᮨᮁᮎᮚᮃᮔ᮪ ᮊ ᮄᮔ᮪ᮞ᮪ᮒᮤᮒᮥᮞᮤ ᮓᮨᮙᮧᮊᮢᮞᮤ ᮒᮨᮁᮌᮨᮛᮥᮞ᮪,ᮓᮤᮌᮔ᮪ᮒᮤᮊᮩᮔ᮪ ᮊᮥ ᮛᮞ ᮞᮤᮔᮤᮞ᮪ᮙᮨ ᮞᮁᮒ ᮃᮕᮒᮤᮞ᮪ᮙᮨ. ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮇᮌᮨ ᮍᮠᮜᮍᮔ᮪ ᮕᮢᮧᮞᮨᮞ᮪ ᮓᮨᮜᮤᮘᮨᮛᮞᮤ ᮞᮁᮒ ᮊᮧᮔ᮪ᮞᮨᮔ᮪ᮞᮥᮞ᮪,ᮍᮔ᮪ᮒᮩᮁᮊᮩᮔ᮪ ᮘᮀᮞ ᮓᮤᮔ ᮊᮨᮘᮥᮔ᮪ᮒᮥᮃᮔ᮪ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪.
ᮞᮘᮘᮛᮠ ᮖᮊ᮪ᮒᮧᮁ ᮃᮔᮥ ᮙᮒᮊ᮪ ᮘᮤᮞ ᮜᮥᮙᮀᮞᮥᮀ ᮔ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮓᮤ ᮄᮔ᮪ᮓᮧᮔᮨᮞᮤᮃ ᮃᮔ᮪ᮒᮝᮤᮞ᮪ ᮜᮄᮔ᮪:
ᮙᮨᮓᮤᮃ ᮞᮧᮞᮤᮃᮜ᮪: ᮙᮨᮓᮤᮃ ᮞᮧᮞᮤᮃᮜ᮪ ᮙᮨᮃᮙᮨᮀᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮨᮛᮔ᮪ ᮕᮨᮛᮡᮧᮌᮤ ᮓᮤᮔ ᮑᮧᮛᮧᮀ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪,ᮙᮁᮌᮤ ᮊᮨᮁᮞ ᮑᮧᮛᮧᮀ ᮄᮔ᮪ᮖᮧᮁᮙᮞᮤ ᮃᮔᮥ ᮠᮨᮔ᮪ᮒᮩ ᮜᮨᮛᮨᮞ᮪ ᮞᮁᮒ ᮙᮨᮙ᮪ᮕᮢᮧᮙᮧᮞᮤᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮨᮔ᮪ᮓᮨᮊᮒᮔ᮪ ᮃᮔᮥ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ.
ᮔᮨᮒᮢᮜᮤᮒᮞ᮪ ᮃᮕᮛᮒᮥᮁ ᮞᮤᮕᮤᮜ᮪ ᮔᮌᮛ
(ᮃᮞ᮪ᮔ᮪): ᮔᮨᮒᮢᮜᮤᮒᮞ᮪ ᮃᮞ᮪ᮔ᮪ ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮖᮊ᮪ᮒᮧᮁ ᮕᮨᮛᮡᮧᮌᮤ,ᮙᮁᮌᮤ ᮃᮞ᮪ᮔ᮪ ᮃᮔᮥ ᮠᮨᮔ᮪ᮒᮩ ᮔᮨᮒᮢᮜ᮪ ᮄᮃᮞ ᮙᮍᮛᮥᮠᮔ᮪ ᮊᮨᮍᮤᮀ ᮕᮨᮙᮤᮜᮥ.
ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮄᮓᮨᮔ᮪ᮒᮤᮒᮞ᮪: ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮄᮓᮨᮔ᮪ᮒᮤᮒᮞ᮪ ᮇᮌᮨ ᮘᮛᮧᮘᮂ ᮊᮃᮚᮃᮔ᮪ ᮖᮊ᮪ᮒᮧᮁ ᮕᮨᮛᮡᮧᮌᮤ ᮓᮤᮔ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪,ᮙᮁᮌᮤ ᮘᮜᮛᮨᮃ ᮄᮔ᮪ᮓᮧᮔᮨᮞᮤᮃ ᮍᮘᮧᮌᮃᮔ᮪ ᮞᮌᮜ ᮛᮥᮕ ᮄᮓᮨᮔ᮪ᮒᮤᮒᮞ᮪ ᮞᮨᮕᮨᮁᮒᮧᮞ᮪ ᮈᮒ᮪ᮔᮤᮞ᮪,ᮃᮌᮨᮙᮔ᮪,ᮞᮁᮒ ᮊᮨᮜᮞ᮪ ᮞᮧᮞᮤᮃᮜ᮪.
ᮅᮞᮠ ᮕᮨᮔ᮪ᮎᮨᮌᮠᮔ᮪ ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮙᮨᮛᮣᮥᮊᮩᮔ᮪ ᮜᮨᮀᮊᮂ-ᮜᮨᮀᮊᮂ ᮞ᮪ᮒᮢᮒᮨᮌᮤᮞ᮪ ᮒᮤ ᮞᮌᮜ ᮛᮥᮕ ᮕᮤᮠᮊ᮪,ᮃᮔ᮪ᮒᮝᮤᮞ᮪ ᮜᮄᮔ᮪:
ᮊᮝᮤᮏᮊᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮜᮊᮥ-ᮜᮙ᮪ᮕᮂ ᮃᮔᮥ ᮜᮀᮊᮥᮀ ᮕᮢᮧᮌᮢᮙᮒᮤᮊ᮪ ᮒᮤ ᮕᮛ ᮊᮔ᮪ᮓᮤᮓᮒ᮪: ᮕᮛ ᮎᮜᮧᮔ᮪ ᮓᮤᮕᮙ᮪ᮘᮢᮤᮂ ᮙᮨᮍᮨᮓᮨᮕᮔ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮢᮧᮌᮢᮙ᮪ ᮞᮁᮒ ᮗᮤᮞᮤ ᮙᮤᮞᮤ ᮃᮔᮥ ᮊᮧᮔ᮪ᮊᮢᮤᮒ᮪,ᮞᮁᮒ ᮙᮨᮀᮠᮤᮔ᮪ᮓᮛᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮄᮓᮨᮔ᮪ᮒᮤᮒᮞ᮪ ᮞᮁᮒ ᮅᮏᮛᮔ᮪ ᮊᮨᮘᮨᮔ᮪ᮎᮤᮃᮔ᮪.
ᮕᮨᮍᮝᮞᮔ᮪ ᮃᮔᮥ ᮈᮖᮨᮊ᮪ᮒᮤᮖ᮪ ᮒᮤ ᮃᮝᮊ᮪ ᮕᮍᮝᮞ᮪ ᮕᮨᮙᮤᮜᮤᮠᮔ᮪ ᮅᮙᮥᮙ᮪ (ᮘᮝᮞᮣᮥ): ᮘᮝᮞᮣᮥ ᮕᮨᮛᮡᮧᮌᮤ ᮍᮜᮊᮥᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮨᮍᮝᮞᮔ᮪ ᮃᮔᮥ ᮠᮩᮛᮩᮒ᮪ ᮊ ᮕᮜᮀᮌᮛᮔ᮪ ᮕᮨᮙᮤᮜᮥ,ᮊᮃᮞᮥᮕ᮪ ᮅᮏᮛᮔ᮪ ᮊᮨᮘᮨᮔ᮪ᮎᮤᮃᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮠᮧᮃᮊ᮪ᮞ᮪.
ᮃᮒᮤᮊᮔ᮪ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮠᮒᮥᮛᮔ᮪ ᮙᮯᮛᮊᮒ᮪: ᮊᮔᮈᮊᮔ᮪ ᮜᮤᮒᮨᮛᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮘᮜᮛᮨᮃ ᮍᮜᮤᮝᮒᮔ᮪ ᮃᮒᮤᮊᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮈᮓᮥᮊᮞᮤ ᮄᮃᮞ ᮍᮘᮔ᮪ᮒᮥᮃᮔ᮪ ᮙᮛᮔᮨᮠᮔᮔ ᮓᮤᮔ ᮑᮥᮁᮒᮤᮃᮔ᮪ ᮄᮞᮥ-ᮄᮞᮥ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮞᮎᮛ ᮜᮀᮊᮥᮀ ᮊᮢᮤᮒᮤᮞ᮪ ᮞᮁᮒ ᮛᮞᮤᮇᮔᮜ᮪.
ᮓᮤᮃᮜᮧᮌ᮪ ᮞᮁᮒ ᮒᮧᮜᮨᮛᮔ᮪ᮞᮤ ᮏᮏᮕ᮪ ᮊᮨᮜᮧᮙ᮪ᮕᮧᮊ᮪: ᮓᮤᮕᮨᮛᮣᮥᮊᮩᮔ᮪ ᮅᮞᮠ ᮠᮒᮥᮛᮔ᮪ ᮍᮝᮍᮥᮔ᮪ ᮓᮤᮃᮜᮧᮌ᮪ ᮞᮁᮒ ᮒᮧᮜᮨᮛᮔ᮪ᮞᮤ ᮏᮏᮕ᮪ ᮏᮥᮙ᮪ᮕᮣᮥᮊᮔ᮪ ᮘᮜᮛᮨᮃ ᮃᮔᮥ ᮘᮨᮔ᮪ᮒᮨᮔ᮪,ᮌᮥᮔ ᮙᮨᮛᮨᮓᮙ᮪ ᮊᮨᮒᮨᮌᮍᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮍᮝᮍᮥᮔ᮪ ᮘᮜᮤᮊ᮪ ᮛᮞ ᮕᮨᮁᮞᮒᮥᮃᮔ᮪.
ᮕᮧᮜᮛᮤᮞᮞᮤ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪ ᮙᮍᮢᮥᮕ ᮃᮔ᮪ᮎᮨᮙᮔ᮪ ᮒᮨᮜ ᮠᮒᮥᮛᮔ᮪ ᮓᮨᮙᮧᮊᮢᮞᮤ ᮄᮔ᮪ᮓᮧᮔᮨᮞᮤᮃ. ᮅᮞᮠ ᮕᮨᮔ᮪ᮎᮨᮌᮠᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮕᮨᮔᮀᮌᮥᮜᮍᮔ᮪ᮑ ᮙᮨᮛᮣᮥᮊᮩᮔ᮪ ᮊᮧᮙᮤᮒ᮪ᮙᮨᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮊᮨᮁᮏᮞᮙ ᮒᮤ ᮞᮓᮚ ᮕᮤᮠᮊ᮪,ᮙᮤᮙᮤᮒᮤ ᮒᮤ ᮕᮛ ᮈᮜᮤᮒ᮪ ᮕᮥᮜᮤᮒᮤᮊ᮪,ᮔᮥ ᮍᮚᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮨᮙᮤᮜᮥ,ᮓᮥᮌᮤ ᮘᮜᮛᮨᮃ ᮜᮨᮌ. ᮍᮔ᮪ ᮊᮜᮝᮔ᮪ ᮙᮨᮍᮨᮓᮨᮕᮔ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮨᮁᮞᮒᮥᮃᮔ᮪ ᮞᮁᮒ ᮒᮧᮜᮨᮛᮔ᮪ᮞᮤ,ᮄᮔ᮪ᮓᮧᮔᮨᮞᮤᮃ ᮄᮃᮞ ᮙᮨᮑᮨᮜᮨᮀᮌᮛᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮤᮜ᮪ᮕᮢᮨᮞ᮪ |᮲᮰᮲᮴| ᮃᮔᮥ ᮒᮨᮀᮒᮢᮨᮙ᮪
ᮞᮁᮒ ᮓᮨᮙᮧᮊᮢᮒᮤᮞ᮪.
Baca konten-konten menarik Kompasiana langsung dari smartphone kamu. Follow channel WhatsApp Kompasiana sekarang di sini: https://whatsapp.com/channel/0029VaYjYaL4Spk7WflFYJ2H
