Sapa Guru Basa Jawa Ing SD

           Miturut Surat Kepututusan Kepala Dinas Pendidikan Propinsi Jawa Tengah Nomer 432.5/14995 babagan Kurikulum Muatan Lokal Basa Jawa katitimangsa 4 Juni 2014, Basa Jawa kuwi wajib diwulangake ana ing sekolah SD, SMP, lan SMA saindenging Jawa Tengah. Surat kuwi mau malah wis dianyarake kanthi saplemen Kurikulum Merdeka 2022, nomer surat 423.5/04678, 7 April 2022. Gandheng Basa Jawa kuwi kalebu mata pelajaran ing sekolah, mula wis samesthine yen wulangan basa Jawa kuwi kudu antuk kawigaten. Tulisan iki arep mbabar sadulit babagan piwulang basa Jawa ing sekolah.

Basa Jawa Mingangka Mata Pelajaran 

            Para winasis lan para budayawan wis ora kurang sing ngandharake menawa basa Jawa kuwi minangka kabudayan kang adi luhung. Basa Jawa kalebu kabudayan sing mentes ngemot sadhengah bebuden, trapsila, lan unggah-ungguh sing migunani banget kanggo tumraping urip bebrayan ing masyarakat.

            Basa Jawa ora mung minangka kanggo alat komunikasi. Luwih saka kuwi, basa Jawa uga ngemu undha-usuk ing panganggone. Undha-usuk kuwi mau mratandhakake menawa ing pasrawungan kuwi kudu santun, bisa mapanake pribadine, aja nganti sasar sasur natoni liyan. Mula srawung nganggo basa Jawa kuwi yen temen kanthi nggugoni pranatan basa Jawa mesthi wae dadi tentrem ora bakal dredah gawe pasulayan. Isih akeh sabenere bab adiluhunge basa Jawa kayata sanepan, bebasan, aran, lan liyane kalebu tulisan aksara Jawa. Awit saka adi luhunging basa Jawa kuwi mula wis trep menawa basa Jawa katetepake dadi mata pelajaran ana ing sekolah.

Sapa Guru Basa Jawa ing SD 

            Ana ing SMP lan SMA basa Jawa diwulangake dening Guru Mata Pelajaran. Tegese sing mulang Basa Jawa kuwi Guru (ahli) Basa Jawa. Guru kuwi mau pancen mumpuni amarga wis kagladhi ana ing perguruan tinggi jurusan pendidikan Bahasa Jawa. Kanthi gambaran mangkono kuwi, bisa pinarcaya dene guru sing ngampu wulangan Basa Jawa ing SMP lan SMA kuwi guru kang wis sakmesthine.

            Pratelan ing dhuwur kuwi mau ora lumaku ana ing tataran Sekolah Dasar (SD). Ana ing SD, guru kuwi umume guru kelas, kejaba guru agama lan guru Olahraga. Guru kelas kuwi kudu mulangake kabeh mata pelajaran kalebu mata pelajaran Bahasa Jawa. Gegandhengan karo kasunyatan iki, ana rong perkara sing wigati banget nanging sajake karo pamarentah kurang antuk kawigaten. Sepisan, guru-guru SD racake ora duwe dhasar ngelmu kanggo mulangake Basa Jawa. Kaping lorone, ora kabeh guru SD ing Jawa Tengah kuwi asale saka Jawa.

            Bab kapisan utawa panguwasan ing babakan piwulang basa Jawa kuwi tumrape guru SD wis kabukten menawa pancen isih kurang. Malah kepara ana sing salah. Tuladhane ana ing panggone aksara ing tulisan. Tembung sing kudune ditulis "lara" (sakit) katulis  "loro" (dua), tembung "basa Jawa" ditulis "boso Jowo" lan isih akeh maneh salah tatatulis liyane.

            Panganggone aksara sing kleru kuwi mau tan saya ndadra awit ing sadhengan papan lan media uga kaya-kaya anyengkuyung kaluputan kuwi. Mula lupute panggangone aksara antarane "a" utawa "o" kuwi mau banjur katelah ana istilah virus "o". Sing kira-kira tegese kesalah masif  ing tata tulis sing mesthine ditulis "a" nanging katulis "o". 

            Tuladha salah sing wis ora bisa diselaki yakuwi nalika penulis mbukak media sosial. Ing kana ana sekolah sing gawe jeneng  SD Anu Kaleh, mangka mesthine katulis SD Anu Kalih. Ana maneh sing gawe jeneng ing medsos SD Anu Tigo, mangka mesthine SD Anu Tiga. (Jenenge SD dakslimurake kanggo jaga kawibawan institusi sekolah).

            Yen digagas luwih jero, mesthine ora perlu ana salah sing kaya mangkono kuwi mau awit nalika gawe jeneng akun sekolah ing media kuwi tanggung jawab bebarengan prangkat ing lembaga sekolah. Tegese yen arep gawe jeneng kanggo akun utawa profil ing media, apike dirembuk dening guru, karyawan, lan kepala sekolah. Kanthi mangkone ora bakal ana luput mung panganggone aksara.

            Setemene ora mung Virus "o" ananging ana liyane sing ora digatekake para kadang guru. Panganggone aksara t lan th, d lan dh, aksara g lan k uga perlu antuk kawigaten. (Iya tha? kudune Iya ta? ... pada lunga kudune padha lunga; ... liwat kretek kudune ... liwat kreteg) lan sapiturute.

            Perkara sing sepisan kuwi mau kudune bisa rampung anggere para guru kersa nyinau kanthi tumemen. Yen mung sakobere anggone nyinau mesthi ora bakal bisa mrantasi. Tak pesthekake mangkono amarga kaluputan kaya kang wis kaandharake ing ndhuwur mau kaya-kaya wis meh nggeser pranatan tata tulis sing bener. Lire, kesalahan tata tulis kuwi mau meh satus presen sumrambah ana ing medsos. Tembang campursari lirik Jawa, sing wis ngrebut ati nganti manca negara prasasat kabeh panulise salah. Banjur yen saben melek mata sing disawang salah, apa ora sing bener dadi malah ketok salah!

            Perkara randhating pamulangan basa Jawa ing SD sing kaping loro, yakuwi amarga gurune ora saka Jawa, tegese guru ing Jawa Tengah ananging asline saka sak jabane Jawa. Akeh guru SD kasunyatane guru mau saka Sunda, Jakarta, Medan, Maluku lan sapiturute. Guru-guru iki mau mesthi wae lumrah yen ora nguwasani piwulang basa Jawa. Bisa dimaklumi amarga pancen ora nate sinau mligine ing babagan basa Jawa. Kuliahe ya kuliah pendhidhikan umum ora basa Jawa. Basa ibu minangka dhasar mesthine uga ora basa Jawa. Mula guru-guru sing asline saka jaba mau ora bisa disalahake yen kliru mulange ing mata pelajaran Basa Jawa amarga pancen ora kagungan dhasar bab basa Jawa.

            Ewasemono kok guru-guru iki mau tetep mulang basa Jawa, amarga pancen ing sekolah SD katetepake menawa guru kuwi guru kelas, sing kudu mulang sakabehe mata pelajaran. Ana ing prakara iki, kudune sing kurang trep kuwi bab pranatan sing wis kapratelakake minangka pambukaning tulisan. Banjur sapa guru basa Jawa ing SD?