Jam'iyyah Fathaniyah, Gerakan Kemerdekaan tanah Melayu dan Patani

Perjuangan umat Melayu Islam berkembang dan semakin maju menjelang Perang Dunia Kedua kesan daripada peranan multi aspek yang dilakukan oleh Sheikh Wan Ahmad al-Fathani, sehingha Malaysia dan Indonesia berjaya merdeka dengan semangat jihad dan nasionalism serta tradisi Islam dipelihara.

Namun, Kerajaan Patani yang dahulunya merupakan pusat mastermind atau pemikiran awal cetus, "masih dijajah" kerana mereka terperangkap dianeksasi ke dalam kerajaan Thailand, perjuangan umat Islam di Patani belum selesai selagi bumi dijajah perjuangan akan diteruskan, dengan bersemboyan "Syahid Atau Merdeka."

Sumber : 

- H.Wan Muhammad Shaghir Abdullah "Syeikh Ahmad Al-Fathani Pemikir Agung Melayu dan Islam Jilid II, ;Khazanah Fathaniyah. Kuala Lumpur, 2005.

-Ibnu Jawi, "Kebijaksanaan Ulama Melayu Fathani Dalam Gerakan Kemerdekaan Nusantara" ; The Patriots. Kuala Lumpur, 2020

- Muhamad Fadli Ghana "SHEIKH WAN AHMAD: BAPA KEMERDEKAAN MELAYU"; Institut al-Balaghul Mubin, PAS Kelantan, 2020.