Nina ogé méré kritik kana paripolah jalma ayeuna anu teu bisa ngajaga rasiah. Padahal geus puguh aya aturan lamun milih pamingpin mah kudu rasiah. Kritik éta bisa ditempo tina dialog Héndar jeung Purkon anu ngomongkeun masalah “luber”. Purkon boga pamikiran lamun naon nu geus dipilih ku arurang dina pemilu téh beurat pisan ngajagana. Paribasa “indung suku gé teu meunang dibéjaan” jadi hiji bukti pentingna ngajaga rasiah dina pemilu. Tapi dina kanyataanana, jalma ayeuna mah sok asa reueus lamun geus nyaritakeun saha pilihanana dina média sosial. Komo bari diasupan potrét surat sora nu geus dicoblos mah.
Aya sababaraha kasus salah éjahan dina ieu carpon. Dina sambungan kadua, kuring manggihan kecap “kanu” jeung “heuteu”. Meureun kahayang Nina mah, lain “heuteu” tapi “henteu(?)” Palebah “kanu” mah, apan maksud dina caritana gé nuduhkeun hiji jalma. Atuh kedahna dipisah waé jadi “ka nu”.
Kasus salah éjahan aya deui di sambungan carpon nu katilu. Kecap “merjuangkeuna” asa kurang merenah dibacana. Saacan méré rarangkén di tungtung kecap, urang kudu nempo heula naha éta téh kecap asal atawa lain. Apan ari kecap rundayan mah, kuduna ditambahan sufiks “-ana”. Béda jeung kecap asal, anu cukup ditambahan sufiks “–na”. Jadi ceuk kuring mah kecap “merjuangkeuna” kedah digentos jadi “merjuangkeunana”. Ari lepat panéléng mah geus jadi hiji kama’luman di arurang.
Prolog nu dipaké dina ieu carpon nyaritakeun kereteg Héndar saenggeusna eureun gawé jadi wartawan. Rasa melang Héndar dina nyanghareupan nagara nu geus teu puguh juntrunganana. Kabuktian ku sora-sora nu wani ngabéla nu salah, tapi ngantep ka nu nyumput buméla kana kabeneran. Carpon Nina kaasup hiji kritik kana kabiasaan di arurang; dina rupa-rupa kagoréngan pilkada. Sastra mangrupa kakuatan diskursif (pamikiran) anu bisa dipaké ngalawan naon-naon nu dianggap jadi hiji pasualan ékonomi, politik, jeung budaya kapitalisme (Faruk, 2014: 26). Héndar deui nu jadi korbanna. Duka Purkon mah? Da teu dicaritakeun.
***
Baheula, novél karya Multatuli nu judulna Max Havelaar boga pangaruh badag keur nyorakeun rasa katugenah rahayat Indonésia anu dijajah (Faruk, 2014: 261). Meureun maksud tina ieu carpon mah, “Naha dék dijual sora urang téh, atawa moal?”
Bandung, 17 & 27 Désémber 2015.
Dimuat di Tribun Jabar, 2 Januari 2015.
