Mohon tunggu...
KOMENTAR
Sosbud

Membaca Johan Wahyudi, teringat Kidung Kalabendu

4 Mei 2011   08:36 Diperbarui: 26 Juni 2015   06:05 710 2
Membaca posting Bapak Johan Wahyudi yang mengisahkan  rekan gurunya di JT yang dimutasi oleh sebab menolak ajakan pimpinan untuk berperilaku tidak jujur sewaktu ujian.

Bu Eni, sejawat pak Johan itu dengan tegas menolak ajakan  karena bertentangan dengan nuraninya sebagai pendidik.  Biarlah anak didik berusaha mandiri dan jujur meskipun nantinya berdampak kurang baik, demikian katanya.

Tiba2 saja saya teringat Ki Ronggowarsito. Dan anda pasti sudah sering dengar tentang kidung yang di tulis ki Ronggo beberapa abad yang lalu.  Kidung Kalabendu.

Kidung yang sangat menarik. 'Ramalan" beliau telah menjadi nyata kini...

Namun maaf, sebagai teman baru anda, saya berusaha 'sedikit' nakal dengan memberi anda PR;

Silahkan telusuri kidung, dan teliti apakah benar apa yang disebut ki Ronggo telah manifes dalam kehidupan kita...

Inilah terjemahan saya ala kadarnya.

"Kidung Kalabendu"

Kelak bila sudah ada kereta tanpa kuda
Tanah Jawa berkalung besi
perahu berjalan di atas awang awang(udara)
Sungai keholangan kedalamannya
pasar hilang keberadaannya
itu tanda datangnya jaman jayabaya sudah dekat

bumi main lama makin menkerut
sejengkal tanah bumi diambil pajaknya
kuda doyan makan sambel
perempuan menggunakan pakaian lelaki
itu tandanya orang akan menemukan terbaliknya masa/jaman
banyak janji tidak di tepati
banyak orang berani melanggar sumpahnya sendiri
manusia senang berbuat salah
tidak mengindahkan hukum Allah
barang jahat diangkat angkat
barang suci dibenci
banyak manusia hanya mengutamakan uang
lupa kepada kemanusiaan
lupa kepada kebaikan
lupa keluarga lupa saudara
banyak bapak lupa anak
banyak anak berani melawan ibu
nantang bapak
saudara  melakukan khianat
kelaurga bercuriga
kawan jadi musuh
banyak manusai lupa asalnya
hukuman penguasa tidak adil
banyak pangkat yang jahat dan ganjil
banyak perilaku yang ganjil
orang baik baik tersudutkan
banyak orang bekerja baik baik merasa malu
lebih utama ngapusi/ berbohong
tidak mau bekerja keras
ingin hidup mewah
mengumbar nafsu angkara murka, membesarkan edurhakaan
orang benar termangu mangu
orang salah bersenag hati
orang baik ditolak tolak
orang jahat naik pangkat
orang yang agung tersinggung
orang jelek dipuja
perempuan hilang malunya
lelaki hilang perwiranya
banyak lelaki tidak punya istri
banyak perempuan tidak setia terhadap suami
banyak ibu menjual anaknya
banyak perempuan menjual badannya
banyak orang bertukar pasangannya
perempuan naik kuda
lelaki duduk di plagki
Randha seuang loro.
Prawan seaga lima.
Dudha pincang laku sembilan uang.
banyak orang menjual ilmu
banyak orang mengaku ngaku
luarnya putih dalamnya merah
mengaku suci, tapi sucinya palsu
akeh bujuk akeh lojo
banyak hujan salah musim
akeh prawan tua
banyak janda melahirkan anak
banyak bayi lahir mencari ayahnya
agama banyak yang nantang
perikemanusiaanmakin hilang
rumah suci(ibadah) dibenci
rumah kejelekan (maksiat) dipuja
perempuan pelacur dimana mana
banyak laknat
banyak penghianat
anak makan bapak
saudara makan saudara
teman jadi musuh
guru disatru/ dilawan
tetangga saling curiga
disana sin makin angkara murka
yang tahu kebubuh
yang tidak tahu ketutuh
kelak bila ada peperangan
datang dari timur, barat, selatan dan utara
banyak orang baik makin sengsara
orang jahat makin senang
waktu itu banyak dandang disebut kuntul
orang salah dianggap benar
pengkhianat nikmat
kejahatan makin sempurna
orang jahat naik pangkat
orang lugu terbelenggu
orang mulia dipenjara
yang curang garang
pedagang banyak yang keplarang
orang main (judi) makin jadi
banyak barang haram
banyak anak haram
perempuan melamar lelaki
lelaki merendahkan derajatnya sendiri
banyak barang barang ditimbun
banya orang kelaparan dan telanjang
pembeli nglenik penjual
penjual akal akalan
orang mencari nafkah seperti gabah diputar putarkan
yang cepat terlewat
yang lambat mengeluh
yang esar tesasar
yang kecil terpelest
yang pongah kena tunggak
yang takut, mati
yang nekad beruntung
yang pengecut tertindih
yang ngawur makmur
yang berhati hati, merintih
yang edan kebaigan
yang waras hanya menggagas
petani terikat
orang durhaka bersenandung
ratu tidak menetapi janji, musnah kekuasaanya
bupati/ pejabat jadi rakyat
orang jelata jadi priyayi
yang mendele jadi gede
yang jujur kojur/ sial
banyak rumah di atas kuda
orang makan orang
anak lupa bapak
orang tua lupa tuanya
pedagang jual barang makin laris
kekayaannya makin ludes
banyak orang mati kelaparan disebelahnya makanan
banyak orang pegang kekayaan tetapi hidupnya sengsara
yang edan bisa dandan
yang bengkok bisa membangun gedung
yang waras dan adil hidup mengenaskan dan terpencilkan
ada peperangan di dalam timbul karena pejabat banyak yang salah paham
durjana melebar kemana mana
penjahat makin bertambah
orang baik makin sengsara
banyak orang mati karena peperangan, kebingungan dan kebohongan
orang benar duduk termangu mangu
orang salah makin senang senang
banya harta benda musnah tak tahu kemana
banyak derajat dan pangkat pergi tak tahu sebabnya
banyak barang haram
beruntungnya yang lupa, beruntungnya yang ingat
namun seberuntungnya yang lupa
masih beruntung yang waspada
angkara murka makin jadi
sana sini makin bingung
pedagang banyak halangannya
bayak buruh nantang juragan
juragan menjadi umpan
yang bersuara keras mendapat pengaruh
orang pintar dislah slahkan
ornga jelek diberi keleluasaan
orang mengerti makan hati
harta benda jadi keburukan
pangkat jadi pemikat
yang sewenang wenang merasa menang
yang mengalah merasa semua salah
ada bupati dari arang yang rendah imannya
wakilnya kepala judi
orang yang hatinya suci dibenci
orang yang jahat dan pandai menjilat makin mendapat derajat
pemerasan makin merebak
pencuri duduk perutnya mblenduk/ buncit
begal terang terangan
ayam meneram di atas kayu pikulan
pemomong memfitnah yang di emong
yang menjaga mencuri yang dijaga
yang menjamin minta dijamin
banyak orang mabuk berdoa
sana sisn berebut unggul
perampok tepuk tangan

perikamanusiaan diinjak injak
kesusilaan ditinggalkan
banyak orang gila,jahat dan kehilangan akal budi
rakyat kecil banyak yang kepencil
karena jadi korban yang jahat dan jahil
lalu ada ratu punya pengaruh dan prajurit
negaranya seluas seperdelapan
tukang makan suap makin merajalela
orang jaht diterima
orang suci dibenci
timah dianggep perak
emas dikatakan tembaga
dandang disebut kuntul
pendosa sentosa
orang kecil disalahkan
orang yang sengit kesengit
buruh mangluh
orang kaya merasa takut
penakut jadi pemuka
senangnya orng jahat
orang nganggur kesungkur
orang rajin jatuh tengkurep
susahnya orang kecil
banyak orang saling mendakwa
tindakan manusia makin mengecewakan
ratu dengan ratu saling bicara mana yang di senangi
hore..hore…
orang jawa tinggal separo
orang londo-cino tinggal sejodo
banyak orang iri, banyak orang kikir
yang eman tidak kebagian
banyak orang pikirannyatidak waras
banyak orang limbung
kapan2 kelak wolak walik jaman datang

mendapati jaman edan
sulit laku pambudi
ikut edan tidak tahan
bila tidak ikut melakukan  tidak kebagian, dan kelaparan akhirnya.
namun atas kehendah Tuhan
seuntung untungnya yang lupa
lebih beruntung orang yang ingat dan waspada

Dan ini sebelum saya terjemahkan  (yang ala kadarnya…hue hua hue hue ha)

Kidung Jaman Kalabendu:

Besuk yen wis ana kreta tanpa jaran.
Tanah Jawa kalungan wesi.
Prahu mlaku ing dhuwur awang-awang.
Kali ilang kedhunge.
Pasar ilang kumandhang.
Iku tandane yen tekane jaman Jayabaya wis cedhak.
Bumi saya suwe saya mengkeret.
Sekilan bumi dipajeki.
Jaran doyan mangan sambel.
Wong wadon nganggo pakaian lanang.
Iku tandane yen wong bakal nemoni wolak-waliking jaman.
Akeh janji ora ditetepi.
Akeh wong wani mlanggar sumpahe dhewe.
Manungsa pada seneng nyalah.
Ora ngindhahake hukum Allah.
Barang jahat diangkat-angkat.
Barang suci dibenci.
Akeh manungsa mung ngutamake dhuwit.
Lali kamanungsan.
Lali kabecikan.
Lali sanak lali kadang.
Akeh bapa lali anak.
Akeh anak wani nglawan ibu.
Nantang bapa.
Sedulur pada cidra.
Kulawarga pada curiga.
Kanca dadi mungsuh.
Akeh manungsa lali asale.
Ukuman ratu ora adhil.
Akeh pangkat sing jahat lan ganjil.
Akeh kelakuan sing ganjil.
Wong apik-apik pada kepencil.
Akeh wong nyambut gawe apik-apik padha krasa isin.
Luwih utama ngapusi.
Wegah nyambut gawe.
Kepingin urip mewah.
Ngumbar nafsu angkara murka, nggedhekake duraka.
Wong bener thenger-thenger.
Wong salah bungah.
Wong apik ditampik-tampik.
Wong jahat munggah pangkat.
Wong agung kesinggung.
Wong ala kepuja.
Wong wadon ilang kawirangane.
Wong lanang ilang kaprawirane.
Akeh wong lanang ora duwe bojo.
Akeh wong wadon ora setya marang bojone.
Akeh ibu pada ngedol anake.
Akeh wong wadon ngedol awake.
Akeh wong ijol bebojo.
Wong wadon nunggang jaran.
Wong lanang linggih plangki.
Randha seuang loro.
Prawan seaga lima.
Dudha pincang laku sembilan uang.
Akeh wong ngedol ngelmu.
Akeh wong ngaku-aku.
Njabane putih njerone dhadhu.
Ngakune suci, nanging sucine palsu.
Akeh bujuk akeh lojo.
Akeh udan salah mangsa.
Akeh prawan tuwa.
Akeh randha nglairake anak.
Akeh jabang bayi lahir nggoleki bapake.
Agama akeh sing nantang.
Perikamanungsan saya ilang.
Omah suci dibenci.
Omah ala saya dipuja.
Wong wadon lacur ing ngendi-endi.
Akeh laknat.
Akeh pengkhianat.
Anak mangan bapak.
Sedulur mangan sedulur.
Kanca dadi mungsuh.
Guru disatru.
Tangga padha curiga.
Kana-kene saya angkara murka.
Sing weruh kebubuhan.
Sing ora weruh ketutuh.
Besuk yen ana peperangan.
Teka saka wetan, kulon, kidul lan lor.
Akeh wong becik saya sengsara.
Wong jahat saya seneng.
Wektu iku akeh dhandhang diunekake kuntul.
Wong salah dianggep bener.
Pengkhianat nikmat.
Durjana saya sempurna.
Wong jahat munggah pangkat.
Wong lugu kebelenggu.
Wong mulya dikunjara.
Sing curang garang.
Sing jujur kojur.
Pedagang akeh sing keplarang.
Wong main akeh sing ndadi.
Akeh barang haram.
Akeh anak haram.
Wong wadon nglamar wong lanang.
Wong lanang ngasorake drajate dhewe.
Akeh barang-barang mlebu luang.
Akeh wong kaliren lan wuda.
Wong tuku nglenik sing dodol.
Sing dodol akal okol.
Wong golek pangan kaya gabah diinteri.
Sing kebat kliwat.
Sing telat sambat.
Sing gedhe kesasar.
Sing cilik kepleset.
Sing anggak ketunggak.
Sing wedi mati.
Sing nekat mbrekat.
Sing jirih ketindhih.
Sing ngawur makmur.
Sing ngati-ati ngrintih.
Sing ngedan keduman.
Sing waras nggagas.
Wong tani ditaleni.
Wong dora ura-ura.
Ratu ora netepi janji, musna kekuwasaane.
Bupati dadi rakyat.
Wong cilik dadi priyayi.
Sing mendele dadi gedhe.
Sing jujur kojur.
Akeh omah ing ndhuwur jaran.
Wong mangan wong.
Anak lali bapak.
Wong tuwa lali tuwane.
Pedagang adol barang saya laris.
Bandhane saya ludes.
Akeh wong mati kaliren ing sisihe pangan.
Akeh wong nyekel bandha nanging uripe sengsara.
Sing edan bisa dandan.
Sing bengkong bisa nggalang gedong.
Wong waras lan adil uripe nggrantes lan kepencil.
Ana peperangan ing njero.
Timbul amarga para pangkat akeh sing pada salah paham.
Durjana saya ngambra-ambra.
Penjahat saya tambah.
Wong apik saya sengsara.
Akeh wong mati jalaran saka peperangan.
Kebingungan lan kobongan.
Wong bener saya tenger-tenger.
Wong salah saya bungah-bungah.
Akeh banda musna ora karuan lungane.
Akeh pangkat lan drajat pada minggat ora karuan sababe.
Akeh barang-barang haram, akeh bocah haram.
Bejane sing lali, bejane sing eling.
Nanging sauntung-untunge sing lali.
Isih untung sing waspada.
Angkara murka saya ndadi.
Kana-kene saya bingung.
Pedagang akeh alangane.

Akeh buruh nantang juragan.
Juragan dadi umpan.
Sing suwarane seru oleh pengaruh.
Wong pinter diingar-ingar.
Wong ala diuja.
Wong ngerti mangan ati.
Banda dadi memala.
Pangkat dadi pemikat.
Sing sawenang-wenang rumangsa menang.
Sing ngalah rumangsa kabeh salah.
Ana Bupati saka wong sing asor imane.
Patihe kepala judi.
Wong sing atine suci dibenci.
Wong sing jahat lan pinter jilat saya derajat.
Pemerasan saya ndadra.
Maling lungguh wetenge mblenduk.
Pitik angkrem saduwurane pikulan.
Maling wani nantang sing duwe omah.
Begal pada ndugal.
Rampok pada keplok-keplok.
Wong momong mitenah sing diemong.
Wong jaga nyolong sing dijaga.
Wong njamin njaluk dijamin.
Akeh wong mendem donga.
Kana-kene rebutan unggul.
Angkara murka ngombro-ombro.
Agama ditantang.
Akeh wong angkara murka.
Nggedheake duraka.
Ukum agama dilanggar.
Prikamanungsan diiles-iles.
Kasusilan ditinggal.
Akeh wong edan, jahat lan kelangan akal budi.
Wong cilik akeh sing kepencil.
Amarga dadi korbane si jahat sing jajil.
Banjur ana Ratu duwe pengaruh lan duwe prajurit.
Lan duwe prajurit.
Negarane ambane sapra-walon.
Tukang mangan suap saya ndadra.
Wong jahat ditampa.
Wong suci dibenci.
Timah dianggep perak.
Emas diarani tembaga.
Dhandhang diandakake kuntul.
Wong dosa sentosa.
Wong cilik disalahake.
Wong nganggur kesungkur.
Wong sregep krungkep.
Wong nyengit kesengit.
Buruh mangluh.
Wong sugih krasa wedi.

Wong wedi dadi priyayi.
Senenge wong jahat.
Susahe wong cilik.
Akeh wong dakwa dinakwa.
Tindake menungsa saya kuciwa.
Ratu karo Ratu pada rembugan negara endi sing dipilih lan disenengi.
Hore! hore!.
Wong Jawa kari separo,
Landa-Cina kari sejodo.
Akeh wong ijir, akeh wong cethil.
Sing eman ora keduman.
Sing keduman ora eman.
Akeh wong mbambung.
Akeh wong limbung.
Selot-selote mbesuk wolak-waliking jaman teka.

Amenangi zaman edan
ewuh aya ing pambudi
melu edan ora tahan
yen tan melu anglakoni,
boya keduman meli kaliran wekasanipun,
dilalah kersaning Allah.
Begja-begjane kang lali,
luwih begja kang eling lan waspada”.

end====

Salam online kompasianer.

NB: mohon kontribusi terjemahan yang lebih baik. Tq.

KEMBALI KE ARTIKEL


LAPORKAN KONTEN
Alasan
Laporkan Konten
Laporkan Akun