“Duh, meni norowélang kitu ngadongéngkeun Situ Panjalu. Na urang mana kitu ujang téh?”
“Abi kawit mah ti Panjalu, Galuh palihan kalér.”
Ké mah kitu meureun mun aya nu nanya “ti palih mana” téh. Dina KTP gé meureun ganti alamat kuring téh, jadi Kabupaten Galuh. Pon kitu deui dina Google Maps, dina sakur data digital nu geus kadung maké ngaran Kabupaten Ciamis, bakal ganti jadi Kabupaten Galuh.
Engké mah Ciamis téh ukur jadi ngaran kacamatan, meureun. Da apan ceuk dina catetan sajarah gé ngaran Ciamis téh geus aya ti jaman Kanjeng Prebu jumeneng kénéh gé. Ngaran hiji wewengkon di Kabupaten Galuh harita, ngan teuing béh mana. Boa anu ayeuna jadi kacamatan Ciamis téh, nya, Ciamis baheula. Boa ogé Ciamis téh lain tina “ci” jeung “amis” dina basa Jawa sakumaha ceuk sejarahwan jeung budayawan anu salila ieu sumanget pisan mun ngobrolkeun ganti ngaran jadi Galuh? Ah, teuing atuh. Sajarah mah apan interpretasi. Tapsir jalma jaman ayeuna dumasar kana titinggal jeung carita jalma jaman baheula. Antukna, sajarah biasana mulang kana kayakinan séwang-séwangan.
Ngeunaan Galuh, kuring yakin jaman baheula kungsi aya karajaan anu ngarana Galuh. Ogé kungsi aya kabupaten nu ngarana Galuh. Ceuk dina catetan sajarah, Galuh kaasup karajaan anu umurna panjang. Sang Writekandayun mimiti ngadegkeun Galuh abad ka-7 tur merdeka ti Tarumanagara taun 670 M. Salila 900 taun Galuh ngadeg salaku karajaan di Pulo Jawa béh kulon. Aya kalana jadi karajaan nu merdika. Aya kalana jadi taklukan Sunda, tatanggana. Kungsi ogé jadi vassal Mataram tuluy robah jadi kabupaten dina taun 1613.
Basa Amangkurat I nyakrawati di Mataram, Galuh jeung sababara wewengkon Priangan séjénna dibikeun ka VOC. Panungtungan, Galuh jadi jajahan Pamaréntah Kolonial Hindia Walanda. Taun 1915, R.A.A. Sastrawinata ngaganti ngaran Kabupaten Galuh jadi Kabupaten Ciamis, teuing pédah naon. Can aya sejarahwan anu mampu méré kamandang nu asup akal bari dirojong ku bukti anu kuat ngeunaan alesan sabenerna Sastrawinata ngaganti Galuh jadi Ciamis,
Kuring mah teu ngalaman jaman Galuh. Jeung sigana moal aya nu kungsi ngalaman da asa pamohalan aya cacah Ciamis nu lahir tahun 1914, umpamana, heug ayeuna hirup kénéh. Kabéh nu hirup kiwari apal Galuh téh ukur tina catetan sajarah. Kareueus nu tumuwuh éstu ladang imajinasi koléktif. Teu nanaon. Da kitu manusa mah.
Ngeuaan Ciamis jadi Galuh anu cenah kari saléngkah deui, kuring mah, nya, nuturkeun wé. Da mun ngomong teu satuju geus lain wayah. Sabenerna lain teu satuju. Ngan keur kuring mah leuweuh hadé mun lain ukur ganti ngaran, tapi ogé ganti sagala rupana, utama ngaganti hal-hal goréng di jaman Ciamis ku nu leuwih hadé di jaman Galuh.
Upamana kieu, ngaganti kabiasaan korupsi ku kabiasaan shodaqoh. Ilaharna, oknum ASN atawa pajabat nu madog duit rahayat. Upamana waé meuncit dana hibah ku cara nu meunang hibah kudu méré angsul ka si oknum. Itung-itung mulang tarima geus mangnyairkeun duit. Hal kitu téh geus guyub pisan. Geus teu diitung korupsi nu kitu mah, tapi tradisi. Mun teu méré ké moal dibéré deui dana hibah atawa bantuan-bantuan séjéna. Kabéh nu kasebut Aparatur Sipil Negara pasti apal kana nu kitu patut.
Lah, mun ngarah warani balaka mah di Ciamis gé sarua. Ngan arembung balaka da sieun teu cair téa. Tah, isukan mun geus jadi Kabupaten Galuh, rék araya kénéh model babadog kawas kitu? Mun di Pemkab Galuh aya kénéh nu kitu, asa mending teu kudu ganti ngaran. Éra.