Tumpengan mujudake tradhisi kang raket banget karo kabudayan masyarakat Jawa Tengah. Tradhisi iki kalebu nyedhiyakake sega tumpeng, yaiku sega kuning sing bentuke gunung lan diubengi macem-macem lawuh. Sekul kuning iki biasane digawe kanthi tambahan kunir sing menehi warna kuning cerah, sing nglambangake kesejahteraan lan berkah. Tradhisi iki wis ana wiwit jaman Kerajaan Majapahit lan terus dilestarekake nganti saiki.
Tumpeng nduweni makna filosofis kang jero. Wujudipun kerucut ingkang kados gunung menika nglambangaken sesambetan antawisipun manungsa kaliyan Gusti, ngengetaken manungsa supados tansah eling lan syukur dhumateng Sang Pencipta. Gunung uga nglambangake kekuwatan lan stabilitas. Lawuh ingkang wonten ing sakiwa tengenipun sekul tumpeng menika limrahipun awujud maneka warni jinis dhaharan kadosta ayam goreng, perkedel, tigan, sayuran, saha orek tempe ingkang saben-saben gadhah makna simbolis piyambak-piyambak, kadosta keseimbangan gesang, kemakmuran, saha persatuan.
Nggawe tumpeng biyasane melu wong akeh, wiwit nyiapake bahan, masak, nganti disuguhake. Proses iki ora mung babagan masak, nanging uga minangka wujud gotong royong lan kebersamaan antarane warga. Acara tumpengan umume dianakake ing wektu-wektu penting kayata syukuran, ulang tahun, mantenan, utawa acara keagamaan.
Praktekne, sawise sega tumpeng wis disiapake lan diselehake ing tengah ruangan, acara biasane diwiwiti kanthi donga rombongan minangka wujud rasa syukur. Sawis iku, wong sing paling tuwa utawa sing dianggep paling dihormati bakal ngethok pucuking tumpeng lan diwnhak marang wong sing dianggep penting utawa tamu sing diajeni minangka pralambang pakurmatan lan donga supaya slamet.
Tumpengan uga nduweni fungsi minangka piranti manunggaling urip sosial masyarakat Jawa Tengah. Tradhisi iki ora mung dadi papan kumpul lan silaturahmi, nanging uga minangka sarana kanggo nguatake tali silaturahmi lan rasa kebersamaan. Ing konteks modern, tumpengan isih asring ditemokake ing macem-macem acara resmi lan ora resmi, nuduhake keluwesan tradhisi iki tetep relevan ing jaman sing terus berkembang.
Tradhisi tumpeng ing Jawa Tengah mujudake warisan budaya kang sugih nilai-nilai filosofis lan sosial. Kanthi tetep nglestarekake tradhisi kasebut, masyarakat ora mung njaga warisane para leluhur nanging uga nguatake hubungan sosial lan rasa syukur marang Gusti. Tumpengan mujudake bukti kang cetha yen ing satengahe modernisasi, tradhisi isih bisa nduweni peran kang wigati sajrone urip padinan.
